Uygurlar İstanbul’a gelince kriz çıktı

ABD’nin Guantanamo Üssü’nde sorgulandıktan sonra 13 ay önce serbest bırakılan 2 Uygur Türk’ünün İstanbul’a gelişi krize neden oldu. Havalimanında birkaç gün bekletilen iki Uygur iltica talebinde bulundu.

TOLGA ŞARDAN Ankara

Dışişleri Bakanlığı ile MİT Müsteşarlığı ve İstanbul Valiliği arasında krize neden olaylar zinciri şöyle yaşandı:
ABD’nin 11 Eylül’den sonra başta Afganistan olmak üzere çeşitli ülkelerden El Kaide veTaliban’la bağlantısı olduğu gerekçesiyle yakaladığı şüphelileri tuttuğu Guantanamo Üssü’nde sorgulanan 2 Uygur Türkü, 13 ay önce cezaevinden salıverildi. İsimleri gizli tutulan iki Uygur Türk’ü, pasaport yerine kullandıkları Haymatlos (vatansız) belgesiyle ABD’den, El Salvador’a geçti.
Gözaltına alındılar
Guantanamo’dan çıktıktan sonra 13 ay El Salvador’da yaşayan 2 Uygur Türk, geçen hafta ABD’nin kendilerine verdiği Haymatlos seyahat belgesi ile İstanbul Atatürk Havalimanı’na geldi. Uçaktan indikten sonra polis güvenlik noktasından ülkeye giriş yapmaya çalışan iki Uygur Türk’ü, kısa süreli olarak havalimanı polisince gözaltına alınarak sorgulandı.
Polise başlarından geçenleri anlatan iki Uygur Türk’ü, İstanbul’a giriş yapmak istediklerini söyledi. Bu gelişmenin Ankara’ya bildirilmesinin ardından Dışişleri Bakanlığı ile MİT Müsteşarlığı devreye girdi. İki kurum, Türkiye’nin özellikle Çin’le diplomatik ilişkileri kapsamında iki Uygur Türk’ünün Türkiye’ye sokulmasında sakınca bulunduğunu, geldikleri ülkeye sınırdışı edilmelere gerektiğini belirten resmi görüş verdi. İki Uygur Türk’ü Ankara’da yapılan değerlendirmelerin İstanbul’a ulaşmasına kadar geçen süre içinde, Atatürk Havalimanı’nda birkaç gün boyunca bekletildi.
Ancak bu gelişmeler yaşanırken 2 Uygur Türkü, iltica formülünü işleterek Türkiye’ye girmeyi başardı. İki Uygur Türk’ü, aynı zamanda sınır kapısı olarak tanımlanan Atatürk Havalimanı’nda geçen hafta Türkiye’ye iltica talebinde bulunduklarını belirten başvuruyu yaptı. Böylelikle, uluslararası hukuk hükümleri gereğince, Uygur Türkleri İstanbul’a ayak bastı.

ABD’nin Küba’daki Guantanamo Körfezi’nde kullandığı askeri üs, 11 Eylül’den sonra cezaevi haline getirildi. 2002’den bu yana cezaevi olarak kullanılan Guantanamo’ya, özellikle Afganistan ve Pakistan bölgesinden başta El Kaide ve Taliban olmak üzere radikal dinci terör örgütleriyle bağlantısı olduğu iddiasıyla pek çok kişi şüpheli olarak getirilip sorgulanıyor. Halen faaliyetine devam eden cezaevi için uluslararası kamuoyunda tepkiler devam ediyor. Afganistan-Pakistan bölgesinde şüpheli olarak yakalanan bazı Türkler de bu cezaevine getirilmişti.

Türkiye-Çin-Uygur üçgeni
Türkiye’nin Uygur Özerk Bölgesi’yle olan ilişkileri, Türkiye’nin Çin yönetimiyle diplomatik ilişkileri arasında oldukça önemli bir yer tutuyor. Uygur Özerk Bölgesi, Pekin yönetimi tarafından yakından izlenirken, Çin yönetimi, Uygurları kendilerine yönelik terörist faaliyetlerde bulunmakla suçluyor. “Uygurların Anası” olarak tanınan Rabia Kadir’i  terörist olarak değerlendiren Pekin yönetimi, Türkiye ile ilişkilerinde sürekli Uygur sorununu masaya yatırıyor.